Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların Tarihi

Osmanlı Devletinde Kapitülasyonlar

Kapitülasyon, bir ülkede yurttaşların zararına olarak yabancılara verilen haklardır. Osmanlı Devletinde verilen kapitülasyonlar karşılıklı verilmiştir.

Ekonomik olarak güçlü olan devlet bu hakları kendi çıkarları için kullanabiliyordu. Şimdi hep birlikte biraz geçmişe gidelim hazırsanız.

Osmanlı Devletinde Yabancı Tüccar Toplulukları

Osmanlı Devletinde bildiğimiz üzere İslam hukuku geçerli idi. Avrupa ile olan ilişkilerde bu hukuka uygunluk hep ön planda idi. Bu durumda antlaşmalar Şeyhülislamın onayına bağlı idi.

Ancak din dışı hükümet uygulamalarıda söz konusu olabiliyordu. Osmanlı devletinde 1800’den öncesinde sık sık dini ve kültürel açıdan bir çatışma olduğunu görüyoruz.

Bu durum iki farklı dünyanın savaş durumundayken bile ticaretini engellemiyordu. Açıkcası Müslümanlara düşman olan ülke ve kişiler güvenceden yoksundular.

Devlet içinde her zaman esir olma şansızlıkları olabilirdi. Bu yüzden 18. YY’a kadar Avusturyalılar’la ticaret gelişememişti. Osmanlı Devletinde herhangi bir ülkenin ticaretinin iyi gidip gitmemesi Devletin lütfuna bağlı idi.

Karşı tarafın verdiği dostluk sözü belgelerde olmasa bile , aynı ayrıcalıkları Osmanlılar kendi vatandaşları içinde istemekteydi.

Osmanlı himayesindeki Ermeni, Yahudi ve Rumlar bu haklardan yararlanıp Venedik ve Lviv’de ticaret kolonileri kurmuşlardı .

Osmanlı Devletinin Kapitülasyon Vermekteki Amacı Nedir?

Osmanlı Devletinin Kapitülasyon vermektedeki amacı öncelikle siyasi avantaj sağlamak olmuştur. İlk dönemlerde ticari ayrıcalık verilerek Avrupa devletleri içinden müttefik elde etmişlerdir.

Venedik bir çok kez tarafsız kalabilmiştir Papalık karşısında. Güçlü Venedik donanmasını Haçlı emrine verilmemesi kapitülasyonlar ile sağlanmıştır.

Fransa ve İngiltere gibi devletler kapitülasyonları Avusturyalılara karşı savaşta almışlardır.

Bir diğer sebebde Avrupa ile ticaret sayesinde nadir ürünleri ve lüks malları temin edebilmeleri idi.

Osmalı Devletinde İlk Kapitülasyon Hangi Devlete Verildi?

Osmalı’da kapitülasyonları iki döneme ayrılır.

1. 1352 – 1517 dönemini kapsar bu dönem. Osmanlıların Cenova’ya sağladığı ticari imtiyazlar bu dönemde başlamıştır. O yıllarda Osmalı ticaretini tamamen İtalyanlar ile yapmaktaydı. Özellikle Cenova ve Venediklilerle. Bu dönemde kapitülasyonlar daha çok siyasi nedenden dolayı verilmiştir. Venedik ve Cenova savaş halindeydi. Cenova’ya verilen imtiyazla Bizansa karşı müttefik elde edilmiştir. 1. Murat döneminde Venedikliler’de imtiyaz sağlayacaklardı. Başa geçen diğer sultanlar döneminde bu imtiyazlar süreklilik kazanacaktı.
2. Bu dönem ise Fransa‘ya verilen kapitülasyon dönemidir. Mısır’ı ele geçiren Osmanlı Devleti Fransanın haklarını sürdürmüşlerdir. Bu durum Fransa‘nın Osmanlı topraklarında imtiyaz elde etmesini sağlamıştır. Acaba neden Fransa‘ya  hak tanıdı Osmalı Devleti. Sebebi gene Avrupa devletleri arasında kendine müttefik sağlamak olur bunun cevabı. O dönem Avusturya ile savaşta olan Osmanlı Hristiyan dünyasında yanına bir dost devlet dinmek istemiştir.

Bir sonraki yazımızın konusu Osmanlı ve Fransa ilişkileri olacaktır. Fatih dönemi sonrası Fransa ile olan yakınlaşmanın altında yatan sebeleri öğrenmek için mutlaka bu yazıyı okumanızı tavsiye ederim.