Birinci Balkan Savaşı Osmanlının Gözyaşları

Birinci Balkan Savaşı Ne Zaman Oldu?

Birinci Balkan Savaşı, İngiltere ve Rusya’nın çabalarının sonucu sürekli birbirleriyle çatışma halinde olan dört Balkan Devletinin 30 Eylül’de Osmanlı Devleti’ne ültimatom vermesiyle başlayan bir savaştır.

Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ’ın kendi aralarında birleşip Osmanlı Devleti ile 8Ekim 1912 – 30 Mayıs 1913 tarihleri arasında yaptıkları savaş Birinci Balkan Savaşıdır. 

Birinci Balkan Savaşı sonunda Osmanlı Devleti Balkan topraklarının çok önemli bölümünü kaybetmek durumunda kalmıştır. Bu savaşın yenilgisi çok ağır yaralar açmıştır. Balkan Savaşları sonunda Türk Milliyetçiliği oluşmuştur.

Birinci Balkan Savaşının Nedenleri

1878 Berlin Antlaşması , Bulgaristan’a istediklerini vermemişti. Bulgaristan Balkanlarda daha etkili olmak istiyordu.

Bosna-Hersek’in ilhakı Rusya ve Avusturya- Macaristan’ı tetikte tutuyordu. Bulgaristan ve Sırbistan’ın çıkarları çatışınca aralarını düzeltecek devlet Rusya idi.

Bu düzenlemelere Yunanistan ve Karadağ’da eklenince Balkan Birliği oluşmuş oldu. Bu Birlikten en çok rahatsızlık duyan diğer bir İmparatorluk ise Avusturya-Macaristan ‘dır. Balkan Devletlerinin güçlenmesi Avusturya-Macaristan İmparatorluğunu rahatsız etmekteydi.

Balkan Devletlerinin kendi aralarında yaptığı antlaşmalar ile Osmanlı Devleti’ne karşı Balkan’larda birleşmeleri Trablusgarp Savaşı yaşanırken gerçekleşmişti.

Balkan Devletleri, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp Savaşını fırsat bilmiş ve Osmanlı Devleti dikkatini başka cephelere çevirmişken Birinci Balkan Savaşı başlamıştır. 

Trablusgarp’da ve Arnavutluk’ta Osmanlı Devleti başarısızlığa uğrayınca, İmparatorluğun toprağa aç olan komşuları arasında fırsatçılık doğdu Osmanlı Devleti’ne karşı. Kendi aralarında ayrı ayrı olarak yaptıkları antlaşmalara göre;

• Bulgaristan ile Sırbistan arasında Mart 1912 senesinde yapılan antlaşma: Osmanlı Makedonya’sını bölen bir antlaşmadır. Osmanlı Develetine karşı yapılacak savaşta cepheye en az 100.000 asker gönderme sözü verildi.
• Yunanistan ile Bulgaristan arasında yapılan antlaşma: Yunanistan ve Bulgaristan arasında bölgesel hedefleri kapsamayan ama sadece Osmanlı Devleti’ne karşı savaş durumunda taraflar bütün savaş güçleri ile birbirlerine yardımcı olmak ve ortak çıkarları dışında barış yapmamak üzere antlaşma imzalamışlardır.
• Karadağ ile Sırbistan arasında yapılan antlaşma: Karadağ, Novi Pazar ve Arnavutluk limanı İşkodra’ya göz dikmiş durumundaydı. Sırbistan ile sözlü bir antlaşmaya varılmıştır. Sırbistan ve Karadağ, Osmanlı Devleti’ne 6 Ekim 1912’de savaş açmak için karar aldılar.

Birinci Balkan Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin Durumu Osmanlı

• Osmanlı Devletinin savaş halinde olması ve askerlerini diğer cephelerde kullanmak zorunda olması Balkan Devletleri için bir savaş fırsatı doğurmuştur.
• Siyasi çekişmeler, İstanbul Hükümetinin sürekli kaos içinde olması ve hükümet değişiklikleri etkili politika yapılmasını engelliyordu.
• Trablusgarp Savaşı devam ettiği için etkili subayları Libya’da bulunmaktaydı. Yemen’de çıkan isyan nedeniyle Rumeli’de bulunan askerlerin bir kısmı bu bölgeye yollanmıştı. En etkili Osmanlı Subayları Afrika’da Mahsur kalmışlardı.
• Osmanlı Askerlerinin siyasetle ilgilenmeleri sebebiyle, Osmanlı Ordusu zayıf durumdaydı.  Rumeli’de bulunan askerlerin önemli kısmının terhis edilmeside Balkan Savaşlarının kaybedilmesinde etkili olmuştur.
• Anadolu ile Rumeli arasında ikmal bağlantısının zayıf olması ve Osmanlı Donanmasının güçsüzlüğü sebebiyle tam olarak etkili ikmal sağlanamamıştır. Yunan Donanması, Osmanlı’nın deniz yolunu kapatmıştı.
• Balkan Devletleri zaman açısında avantajlı konumdaydılar.

Balkan Devletlerinin Islahat Talepleri Nelerdi?

Balkan Devletleri, Osmanlı Devleti’nden Islahat taleplerinde bulunmuşlardır, bu talepler:

1. Vilayetler özerk olacak, başlarında Belçikalı ya da İsviçreli valiler olacaktı.
2. Hristiyanlar askerliklerini kendi vilayetlerinde yapacaklardır. Hristiyan subaylar eğitilinceye kadar, Hristiyan halk askerlik yapmayacaktı.
3. Yerel yasama meclisleri kurulacaktı.
4. Islahatların gözetiminde büyük devletler ve Balkan Devletleride bulunacaktı.
5. Islahatlar 6 ay içinde yürürlüğe girecekti.
6. Osmanlı Devleti seferberliği tek taraflı olarak bırakacaktı.

Balkan Devletlerinin bu talepleri ileri sürmeleri sonunda, Osmanlı kamuoyunda çok ateşli milliyetçilik rüzgarları oluşmuştur. Balkan Devletlerinin bu isteklerine olumlu cevap verilmesi zaten imkansızdı. Belkide Balkan İttifakı bu isteklerine, Osmanlı Devleti’nin olumlu cevap vermesini istememekteydi.

Büyük Devletler , Savaşın Patlak Vermesi Halinde , [Balkanlarda] Mevcut Durumda Herhangi Bir Değişikliğe İzin Vermeyeceklerini Bildirirler. “The Powers’ Note 10 Ekim 1912

Birinci Balkan Savaşına  Hangi Devletler Katılmıştır?

Karadağ daha önce davranarak (Belki diğer Balkan Devletlerinin önüne geçmek için) ilk savaşı başlatan devlet olmuştur.

Bulgaristan, Yunanistan ve Sırbistan’da aynı şekilde savaş açınca Birinci Balkan Savaşı başlamış oldu. Dört Balkan devletinin Osmanlı Devletine karşı birleşip başlattığı savaş, Birinci Balkan Savaşıdır.

Birinci Balkan Savaşında Yaşananlar Nelerdir?

Osmanlı kuvvetlerinin çeşitli cephelerde savaşmasında dolayı askeri birlikleri dağınık bir durumdaydı. Osmanlı üst kademesi iki stratejik hata yapmış ve Bulgarların işini kolaylaştırmıştır. Bu hatalar;

• Saldırı durumunda bulunana Balkan Devletleri bunu fırsata çevirmeyi bilmişlerdir. Öncelikle  Bulgaristan, Edirne ve Kırkkilise’nin ( şimdiki Kırklareli) Bulgar sınıra uzaklığı sadece 80 kilometre uzaklıktaydı. Osmanlı askeri yönetimi, Bulgarların Trakya Bölgesini değil, Makedonya’yı hedef alacağını öngörerek hata yapmış ve Türk askerlerinin çoğunluğunu  Makedonya 2. ordusuna yollamışlardır. Bulgaristan ise birliklerinin büyük bir kısmını Trakya içlerine sevk etmişlerdir. 
• Osmanlı Birinci Ordu Komutanı, Harbiye Nazırı emirleri doğrultusunda düşmana karşı birliklerini ileri sürmüştü. Ordu Komutanı üç tümen kuşatmayı beklerken karşısına sekiz tümenlik bir kuvvet çıkmıştır. 24 Ekim’de Türk Ordusu karmaşa içinde geri çekilmiş bu çekilme sırasında çok sayıda askeri malzeme terk edilmiştir. Kuvvetlerini toplayan Ordu Komutanı tekrar direnişe geçsede İstanbul’a sadece 40 kilometre uzaklıkta olan Çatalca hattına yönelmişti. Edirne’nin düşmesi an meselesiydi.
• Sırplarla Kumanova’da yapılan Vardar Ovası savaşı kaybedilmiş bunun sonucu Manastıra giden yol açılmıştır. Kosova’ya giden Sırp ordusu Üsküp’te Türk üssünü ele geçirmiş, daha da kötüsü Sırp’lar Müslüman Arnavutluk topraklarını geçerlerken yıkıma yol açmışlardır.
• Yunan Ordusu Yenice Vardar yolundan direkt olarak Selanik’e ulaşınca Türk Ordusu şaşkına dönmüştü. Yunanlılar Selanik’e ulaşırken, Bulgar’da kuzeyden yaklaşmaktaydı. Osmanlı Komutanı Hasan Tahsin Paşa, Selanik’i Bulgarlar yerine Yunanlılara teslim etmiştir. ( Osmanlı Subaylarının silahlarını bırakmaları şartıyla serbestçe kentten ayrılmalarına izin verilmiştir.)

Balkan Ordularının ilerleyişine , Müslüman Türklere yapılan baskılar çok şiddetliydi. İstanbul’a kağnı trafiği oluşmuştur bu savaş sırasında.

Makedonya ve Trakya’dan İstanbul’a doğru bir göç hareketi başlamış, Müslüman aileler çok acılar çekmişlerdi. Bu yaşanan gelişmeler Türk Ordusunun çarpışmaları sürdürmeleri için isteklendirmiştir.

Balkan Savaşında Yenilginin Nedenleri Nelerdir?

• Osmanlı Ordusunun iletişim ve ikmal bakımından eksik durumda olması.
• Yetenekli subayların Trablusgarp’ta bulunması bakımından sevk ve idarenin sağlanamamsı.
• 1910 seneside Yemen’e eğitimli taburların yollanması. 
• Orduyu gençleştirme adına pek çok askerin terhis edilmesi.
• Osmanlı Donanmasının çok yetersiz olması. 
• Savaş döneminde ulusal birliğin sağlanamamış olması.
• Sadrazam Ahmet Muhtar Paşa’nın ulusal birliği sağlamakta yetersiz kalması.

Sadrazam Ahmet Muhtar Paşa istifa ederek yerine Sadrazam Kamil Paşa geliyordu. Harbiye Nazırlığı görevini devam ettiren Nazım Paşa siyasi çözüm istemektedir.

Çatalca hattının fazla dayanmayacağını düşünmekteydi. Bu şartlar altında Osmanlı Devleti barış görüşmeleri için Avrupalı Devletlerden yardım istedi.

Büyük devletlerden beklediğini bulamayan Osmanlı Hükümeti Bulgarlar ile barış görüşmelerine gitmeye karar verdiler. Böylece, Londra’da bir barış konferansı toplanacak ve 30 Mayıs 1913 senesinde I. Balkan Savaşını bitiren barış natlaşması imza altına alınacaktı.

Londra Konferansı (30 Mayıs 1913) ve Balkan Savaşı Sonuçları

Londra Konferansı görüşmeleri 16 Aralık 1912 senesinde başlamıştır. Londra Konferansı ile Balkan Devletleri Tekirdağ’ın doğusu ile Midye’nin doğusu arasında ve Gelibolu dışında kalan bütün Rumeli ve Ege Adalarını kendilerine istemişlerdir.

Osmanlı temsilcileri ise sadece Arnavutluk ve Makedonya’nın özerkliğine razı iken, sonraları Edirne Osmanlı’da kalmak şartı ile Balkan Devletlerinin isteklerinin büyük devletler tarafından belirlenmesini istemişlerdir. Balkan bloğu isteklerinin olmaması durumunda görüşmelerin kesileceğini söylediler.

Büyük devletlerin verdiği nota ile Edirne şehri, Girit ve adalardan vazgeçilmesi söylenmiştir. Osmanlı Temsilcilerinin kendi aralarında yaptığı toplantılar sonucu barış antlaşması kabul edilmiştir. Bu durumunda Edirne Şehri gözden çıkarılmıştı.

Buna göre Midye-Enez hattı Bulgar sınırı oluyor. Trakya ve Edirne Bulgaristan’a veriliyor. Yunanistan, Selanik ile Girit Adasını ayrıca Güney Makedonya’yı ele geçirmiş oluyordu.

Arnavutluk bağımsızlığına kavuşuyor. Makedonya merkezi Sırplara bırakılıyordu. Bu sonuca göre Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki üstünlüğü bitmiş oluyordu. Bulgaristan ise Ege Denizinde sahile kavuşmuştu.

Birinci Balkan Savaşı sonucu en büyük payı Bulgaristan almıştır. Bu durum Balkan Devletleri arasındaki ittifakı sonlandırcak ve II. Balkan Savaşına Yol Açacaktır.

Kaynaklar
.SEAN McMEEKIN Osmanlı'da Son Fasıl Savaş , Devrim ve Ortadoğu'nun Şekillenişi 1908-1923 YKY 
.SİNA AKŞİN Kısa Türkiye Tarihi İş bankası Yayınları
.SİNA AKŞİN Kısa 20. Yüzyıl Tarihi İş Bankası Yayınları