Rapallo Antlaşması: Alman-Sovyet İttifakı

Rapallo Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyet Rusya ve Almanya arasında İtalya’nın Rapallo kentinde 16 Nisan 1922 tarihinde imzalanan antlaşmadır.  

Rapallo Antlaşması Nedir?

1. Dünya Savaşı sırasında Sovyet Rusya’da meydana gelen Bolşevik Devrimi yüzünden, Sovyetler savaştan çekilmek durumunda kalmıştı. Birinci Dünya Savaşı sonrasında uluslararası sistemden bir anlamda izole edilen Sovyetler Birliği’ni, Avrupalı devletler ancak 1924 tarihinde tanıdılar.

Sovyet rejiminin Batılılar tarafından tanınması Sovyet Rusya’nın Batı ile diplomatik ilişkilere kavuşmasını sağlıyordu. Fakat bu tanıma her iki taraf içinde karşılılı güvenin kurulması için yeterli olmamıştı.

Sovyetler, III. Enternasyonel sayesinde uluslararası komünist hareketlerini Moskova’dan idare etmekten vazgeçmemişti. Ayrıca Batılı ülkeler de, doktrini kendi düzenlerini yıkma amacı güden Sovyet Rusya’ya karşı bir türlü güven duymamaktaydılar.

Bu durum, iki dünya savaşı arası döneminde Sovyetler’le Batılılar arasındaki ilişkilerin esasını oluşturmuştur. Buna karşılık Versay Antlaşaması’nın ezilmişliği altında olan Almanya ile Avrupa düzeninin dışında bırakılmış olan Sovyet Rusya arasında bir yakınlaşma ortaya çıkmıştır.

Başlangıçta Almanya Sovyet Rusya ile yakınlaşmayı düşünmemiştir. Bunun sebebi, Almanya’da yoğun şekilde ortaya çıkan komünizm hareketlerinde Moskova’nın rolü olduğunun düşünülmesidir.

10 Nisan 1922’de Cenova’da başlayan “Cenova Konferansı” Almanya ile Rusya’yı birbirlerine yakınlaştırmıştır. bu konferansta Almanlar tek başına bırakıldığı gibi, Sovyetler’le Batılılar arasında gerginlikler yaşanmıştır.

Almanların ve Sovyetler’in Cenova Konferansı’nda maruz kaldıkları durum, iki ülke arasında doğal bir yakınlaşma meydana getirmişdir. En sonunda, Sovyetler’in teklif etmesi üzerine Almanya ile başlayan görüşmelerin sonunda, 16 Nisan 1922’de Rapallo Antlaşması imzalanmıştır.

Rapallo Antlaşması Nerede İmzalandı?

Rapallo Antlaşması, 16 Nisan 1922’de İtalya’nın Rapallo Kenti’nde iki nüsha olarak hazırlanmıştır. Anlaşma, Rusya Dışişleri Bakanı Georgi Çiçerin ve Almanya Dışişleri Bakanı Walther Rathenau tarafından imzalanmıştır.

Rapallo Antlaşması Önemi

Almanya ve Sovyet Rusya arasında imzalanan Rapallo Antlaşması, hükümleri itibariyle önemli değildi. İki ülke aralarında normal diplomatik ilişkileri kuruyorlar ve savaşın sonuçları itibariyle  karşılıklı olarak bütün haklarından vazgeçiyorlardı.

Söz konusu antlaşma ile, iki ülke arasında Brest Litovsk Barış Antlaşması’ndan kaynaklanan tüm mali ve siyasi hükümler geçersiz sayılmıştır.

Bunun yanında antlaşmanın siyasal önemi büyüktü. Rapallo Antlaşması, Almanya için Versay Antlaşması’nın olumsuzluklarını Moskova aracılığıyla düzeltebilmesini sağlamıştır.

Almanlar kendilerinin Avrupa güçleri arasında kuşatılmış olduğunu düşünüyor ve bu durumdan da, Sovyet Rusya ile Rapallo Antlaşması’nı imzalayarak kurtulmuş oluyordu. Sovyet Rusya’da, emperyalist devletlerin arasındaki bölünmeden faydalanarak kendisini yalnızlıktan kurtarıyordu.

Rapallo Antlaşması, Bolşeviklerin resmi hükümet olarak ilk uluslararası tanınması olduğu için Rusya için özellikle önemliydi.

Rapallo Antlaşması İngiltere ve Fransa arasında büyük heyecana ve tepkiye sebep oldu. Fransa ve Polonya, Sovyetler’den antlaşmanın gizli hükümleri olup olmadığını sormuşlardır. 29 Temmuz’da söz konusu antlaşmaya Versay Barış Antlaşması hükümlerine aykırı olarak Almanya’nın Sovyetler Birliği’ne askeri eğitim vermesi konusunu içeren gizli bir ek iliştirilmiştir. 

Her ikisi de Batılı güçlerin saldırılarına karşı savunmasız hissettikleri için bu önemli bir unsurdu. Almanya, Versay Antlaşması yüzünden askeri olarak kısıtlanmıştı ve bir çıkış yolu arıyordu, Rusya ise, Rus iç savaşında olduğu gibi, kendisine karşı olabilecek bir yabancı müdahaleden hala korkuyordu.

Rapallo Antlaşması Maddeleri

Devlet Bakanı Dr. Walther Rathenau tarafından temsil edilen Alman Hükümeti ve Halk Komiseri Çiçerin tarafından temsil edilen Sovyet Rusya hükümeti aşağıdaki hükümler üzerinde anlaşmışlardır:

• Alman Reich ve Rusya Cumhuriyeti, savaş nedeniyle yapılan harcamalar için tazminat taleplerinden ve ayrıca savaş zdedfararlarından karşılıklı olarak feragat ederler.
• Taraflardan herhangi birinin eline geçen ticaret gemilerinin muamelesi sorunu da dahil olmak üzere, savaş durumundan doğan kamusal ve özel alanlardaki hukuki ilişkiler, karşılıklılık esasına göre çözülecektir.
• Almanya ve Rusya, her iki tarafın da savaş esirleri adına yaptığı harcamalar için tazminat taleplerinden karşılıklı olarak feragat ederler.
• Ayrıca Alman Hükümeti, Almanya’da tutulan Kızıl Ordu mensupları adına yaptığı harcamalarla ilgili olarak tazminattan vazgeçmeyi kabul eder.
• Rus Hükümeti, yukarıda bahsedilen Kızıl Ordu’nun stajyer üyeleri tarafından Almanya’ya getirilen ordu depolarının Almanya’da gerçekleştirilen satışından elde edilen gelirin iadesinden vazgeçmeyi kabul eder.
• Her iki ülkenin sınırları içinde yaşayan vatandaşların haklarıyla ilgili yeni düzenlemeler yapılmasını taraflar kabul eder.
• Hükümetler ayrıca, bir tarafın diğer tarafın topraklarında yaşayan vatandaşlarının yasal statülerinin belirlenmesinin ve karşılıklı ticari ve ekonomik ilişkilerin genel düzenlemesini kabul eder.
• Alman Hükümeti ile Sovyet Rusya arasındaki diplomatik ve konsolosluk ilişkileri derhal yeniden başlatılacaktır. Her iki Tarafın konsoloslarının kabul şartları özel bir anlaşma ile ayrıca belirlenecektir.
• Devletler, her iki ülkenin ekonomik ihtiyaçlarının karşılanmasında karşılıklı iyi niyet ruhu içinde işbirliği içinde bulunacaklardır.
• Bu Anlaşmanın 1. ve 4. maddeleri onay gününde yürürlüğe girecek ve geri kalan hükümler derhal yürürlüğe girecektir.

Antlaşmanın orijinal metni 16 Nisan 1922’de Rapallo’da iki nüsha olarak düzenlenmiştir. Antlaşma herhangi bir süre sınırlaması olmaksızın imzalanmıştır. 5 Kasım 1922’de Berlin’de imzalanan anlaşmaya göre, diğer Sovyet Cumhuriyetlerini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Sonuç

Rapallo Antlaşması, Sovyet Rusya’nın yanı sıra Almanya için bir çıkış noktasıydı. İki ülke ilişkileri normalleştirdi, ekonomik işbirliğini ve daha da önemlisi askeri ittifaklarını kurdu. Almanya ve Rusya’nın birbirlerini ezeli düşman olarak gördükleri göz önüne alındığında, bu diplomatik yakınlaşma her ikisinin de enerjilerini başka yerlere çevirmesine izin verdi.

• Rapallo Antlaşması (1922) – Vikipedi
• Alman-Rus Anlaşması; 16 Nisan 1922 (Rapallo Antlaşması) – Yale Law School
• 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995) – Prof. Dr. Fahir Armaoğlu