İngiliz Muhipleri Cemiyeti Hakkında Tüm Detaylar

İngiliz Muhipleri Cemiyeti, Sait Molla önderliğinde kurulan ateşli bir şekilde İngiliz mandasını savunan Türk Milli Mücadelesi’ne düşman olan cemiyettir.

Milli Mücadele’ye düşman kuruluşların en başında birisi olan cemiyet, genellikle İngiliz Muhipleri Cemiyeti veya İngiliz Dostları Derneği şeklinde ifade edilmektedir. Aslında tam ve doğru adı, Türkiye’de İngiliz Muhipleri Cemiyeti’dir.  

Alemdar Gazetesi’nin 21 Mayıs 1919 tarihli sayısında, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin kurulmuş olduğu ve bir gün önce beyannamesini İçişleri Bakanlığı’na vermiş olduğu açıklanmıştır.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti Ne Zaman Kuruldu

20 Mayıs 1919 Salı günü Sait Molla’nın öncülük ettiği İngiliz Muhipleri Cemiyeti kuruluş bildirisini İçişleri Bakanlığı’na vermiştir.

20 Mayıs 1919’da beyannamesini İçişleri Bakanlığı’na vererek kurulan bu cemiyet aslında, Tüklere karşı düşmanlık politikası güden ve Türkiye üzerindeki planlarını gerçekleştirmek için kurulan bir casusluk örgütüdür.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin Amacı

Milli Mücadele’yi hayal ve macera olarak gören kişilerle, Türklüğe ihanet eden bazı şahıslar, ülkenin ve milletin kurtuluşu konusunda olumsuz bir noktada birleşmişlerdir.

Bunlar, yurdun parçalanmadan korunmasının Milli Mücadele ile değil de, sadece büyük bir devletin koruması (manda) altına girmekle mümkün olacağına inanmışlardır.

Zayıf iradeli ve aldatılan kişilerin yabancılarla birlikte kurduğu ve Milli Mücadele’ye düşman olan kuruluş İngiliz Muhipleri Cemiyeti’dir.

Anadolu’da Mustafa Kemal’in başlattığı macera, başarısızlığa mahkumdur. Zira, milletin, özellikle bu savaşın galipleri olan büyük devletlerle uğraşacak maddi ve manevi gücü kalmamıştır. Aslında Padişahımız da böyle anlamsız direnme ve macera peşinde koşanların bu ülkeye zarar vereceklerini, ancak sessiz ve ılımlılık ile ülkeyi kurtaracak bir barışa varılabileceğini açıklamıştır. Bundan dolayı Padişahımızın gösterdiği yolda gitmek hepimize borç olmuştur. Said Molla

İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin kuruluş amacını açıklayan Said Molla, cemiyetin sadece milli duyguları temsil etmeye çalıştığını ifade etmiştir. Buna göre cemiyetin açık amacı şu şekilde açıklanmıştır:

• Yönetimde milyonlarca Müslüman nüfusu bulunan İngiltere Devleti ile Osmanlı Devleti arasında eskiden beri var olan bağları ve dostluğu doğrulamak ve güçlendirmek.
• Uygar ulusların ve özellikle İngiltere’nin ilmi, edebi, içtimai, iktisadi ilerlemeleri tanıtılıp, buna karşılık Osmanlılar hakkındaki önyargıları düzeltecek çalışmalarda bulunulması.
• Cemiyet’e savaş ve savaş facialarına yol açanlar alınmayacak.

Dr. Rıza Nur anılarında, İngiliz Muhipleri Cemiyeti kurucularının amacını kısaca şöyle belirtmektedir:

İstanbul’dan Sait Molla İngiliz Muhipleri Cemiyeti adına İngiliz Papaz Frew ile birlikte Anadolu’da Milli Hareket adına bir ayaklanma meydana getirmek için çaba ve gayret içinde. Bunlar özellikle Hristiyanlara bir şey yaptırıp bütün dünyaya Milli Teşkilat’ın Hristiyanlara zulüm yaptığını yaymak, müdahale meydana getirmek amacı güdüyorlar. Dr. Rıza Nur

İngiliz Muhipleri Cemiyeti Zararlı Mı?

Milli Mücadele Yıllarındaki Cemiyetler, gizli olan ve olmayan olarak ikiye ayrılabileceği gibi, yararlı ve zararlı olanlar diye de ikiye ayrılabilir. Bunların bir bölümü, Milli Mücadele’yi oluşturan, Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını destekleyen yararlı cemiyetlerdir.

Birtakım cemiyetlerde, Milli Mücadele’ye karşı durmuş, işgalcilerle birlikte hareket eden ve desteklenen, Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarına düşman olan zararlı cemiyetlerdir. 

Milli Mücadele’ye düşman olan bu tarz cemiyetlerin en başında gelenlerinden biriside, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’dir. 

İngiliz Muhipleri Cemiyeti Üyeleri

25 Mayıs 1919 tarihli Alemdar Gazetesi’nde, İngiliz Muhipleri Cemiyeti Yönetim Kurulu’nun şu kimselerden kurulduğu ilan edilmektedir:

• Adil Efendi (Fahri Başkan)
• Mehmet Nazım Paşa (I. Başkan)
• Hamdi Paşa (II. Başkan)
• Nazım Paşa (Başkan Yardımcısı)
• Asaf Bey
• Nebil Ziya Bey
• Enver Paşa
• Ömer Ziyaeddin Efendi
• Abdurrauf Bey
• Safiyüddin Bey
• Cemal Bey
• Vahid Bey
• Mahmud Celaleddin Bey

Dr. Selahaddin Tansel, cemiyetin üyeleri arasında bulunan Ömer Sami Coşar’dan almış olduğu şu listeyi vermektedir:

• Sadık Bey
• Memduh Paşa
• Cemil Paşa
• Ahmet Zülkifl Paşa
• Ali Rüştü Efendi
• Kamil Paşazade Abdullah Efendi
• Hamdi Paşa
• Kamil Paşazade Şevket Bey
• Said Molla
• Enver Bey
• Sadrettin Bey
• Safiyüddin Bey
• Nebil Ziya Efendi
• Abdullah Zühtü Bey
• Ahmet Paşa
• Halid Bey
• Nazif Sururi Bey
• Mahruki-zade Cafer Bey
• Emin Bey
• Nüzhet Paşa
• Vahi Bey

İngiliz Muhipleri Cemiyeti ve Rahip Robert Frew

Cemiyeti ile ilgili en önemli belgeler, Sait Molla’nın “Üstad” dediği Papaz Frew’ya yazdığı ilki 11 Ekim 1919 – 5 Kasım 1919 tarihlerinde yazılmış olan oniki adet mektuptur.

Türkiye’de İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin yerli lideri Sait Molla tarafından, yabancı lideri İngiliz Rahip Frew’e yazılmış mektuplar, Molla’nın ihanetini ortaya koymuştur.

Milli Mücadele’nin lideri Atatürk’ün bu cemiyet üzerinde nasıl dikkatle durduğu Nutuk’ta ayrıntıları ile açıklanmıştır.

Sait Molla’nın gerçek kimliğini ortaya çıkaran yazılmış olan oniki mektup ile, Mustafa Kemal Paşa’nın Papaz Frew’ya  yazdığı mektup, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin perde arkası çalışmalarını bütün açıklığı ile ortaya koymaktadır.

Atatürk, Frew’u, cemiyetin gerçek lideri olarak değerlendirmiştir. İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin asıl faaliyetinin gizli amacının ulusçu akımı her türlü yoldan baltalamak olduğunu belirtiyor.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti’ni Destekleyenlerin Zararlı Faaliyetleri

Sadrazam Damat Ferit Paşa ve onun hükümetlerinde önemli görevlere getirilen Ali Kemal, Adil Bey, Mustafa Sabri Efendi v.b Sait Molla’nın Papaz Frew ile yönettiği İngiliz Muhipleri Cemiyeti’ni desteklemişler ve Milli Mücadele hareketinin karşısında yer almışlardır.

Damat Ferit Paşa, Meşrutiyet’in ilanından sonra Ayan Meclisi’ne atandı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı muhalefetin yükseldiği 1911-1912 döneminde Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın kurucuları arasında bulundu.

Mondros Mütarekesi ve işgal dönemlerinde İngiliz yanlısı siyaseti benimseyerek, bütün teşkilatı ve basın organları ile ülke genelinde, İttihatçı olarak gördükleri Milli Mücadelecilere karşı yaygın bir yıkıcı propagandaya başlamışlardı.

İtilaf Devletleri ve özellikle İngilizler, kurmuş oldukları haber alma örgütü ve özellikle İngiliz Muhipleri Cemiyeti aracılığı ile büyük paralar da harcayarak, planlı çalışmalar göstermişlerdir.

Bu yıkıcı faaliyetlerle, halkı yanlarına çekmek; azınlıkların olumsuz tutumlarından da faydalanarak Anadolu’daki milli direnişe karşı gelmeye çalışmışlardır.

Sonuç olarak, sayıları az olmakla beraber, Anadolu’da görevli bulunan Milli Mücadele’ye inancı olmayan idareciler, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’ni desteklemekten geri durmamışlardı. Ankara Valisi Muhittin Paşa (Ulunay) bunlardan bir örnektir.

Sadrazam Ferit Paşa’nın yakın adamı olan Ankara Valisi Muhittin Paşa’da, İstanbul Hükümeti’ne inatla bağlanmış olduğundan işgal kuvvetleriyle işbirliği yapmış, adeta onların emri altına girmişti.

Bu durum karşısında, kendilerini korumak zorunda kalmış olan Ankaralılar gizli bir kuruluşla yabancıların ve azınlıkların kötülüklerine engel olmaya çalışıyorlardı.

Fakat Vali Muhittin Paşa, İngilizlerin baskısı ile Ankara’nın ileri gelenlerinden doksan üç kişiyi tutuklamıştı. Bir yandan da İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin gelişmesine çalışıyordu.

Vali Muhittin Paşa, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin gelişmesine yardım ederken, baskılardan yılmayan yurtsever Ankaralılar, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’ne karşı Azm-ı Milli Cemiyeti’ni kurmuşlardır.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti ve Malta Sürgünleri

Kapatılan son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin birçok üyesi Anadolu’ya geçmiş ve TBMM’nin Ankara’da açılmasını sağlamıştır. Bunun sonucunda Milli Mücadele zaferle sonuçlanmıştır.

Osmanlı Mebusan Meclisi’nin önemli bir bölümüde, diğer Türk aydınları ile birlikte, İngiliz Muhipleri Cemiyeti yöneticilerinin ve işgal güçlerinin düzenledikleri tertipler sonucu, İngilizler tarafından tutuklanarak Malta Adası’na sürülmüştür. 

Aralarında Hüseyin Rauf Orbay, Kara Vasıf, Kel Ali (Çetinkaya) ve Galatalı Şevket Bey gibi Anadolu’daki Milli Mücadele’ye ilk günden itibaren gönülden katılmış kişilerin bulunduğu 144 Malta sürgünü bulunmaktadır.

Malta’da tutuklu bulunan kişiler buradan kaçınca veya serbest bırakılınca hemen Anadolu’ya geçmişler ve Milli Mücadele’ye katılmışlardır.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin casusluk ve ihbarları ile hayatlarının iki yıldan uzun bir süresini tutuklu geçiren bu kişilerin çoğunun devlet ve düşünce adamı vatanseverler olduğu görülmektedir.

Çoğunluğunu vatansever Türk vekillerinin, asker ve yöneticilerinin oluşturduğu Malta Sürgünleri, İngiliz Muhipleri Cemiyeti ile Hürriyet ve İtilaf Partisi üyelerinin kötü niyetlerine kurban gitmişlerdir.

Sonuç

Anadolu’daki Milli Mücadele hareketinin zaferle sonuçlanması üzerine, ulusal direnişe karşı gelen ve olumsuz cephe alan bazı kuruluşlar ya kendiliğinden dağılmışlar; ya da bir bölümü adli soruşturmayla karşı karşıya kalmışladır.

Bunun sonucunda da İstiklal Mahkemeleri tarafından Türk İnkilabının düşmanı ilan edilmişlerdir. Bunların arasında bulunan cemiyetler şu şekildedir:

• İngiliz Muhipleri Cemiyeti
• Kürdistan Teali Cemiyeti
• Hürriyet ve İtilaf Fırkası
• Askeri Nigehban Cemiyeti
• Türkiye Sosyalist Fırkası
• Tariki Salah Cemiyeti
• Şark-ı Karib Çerkesleri Te’min-i Hukuk Cemiyeti

Türkiye’de İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin başlıca yöneticilerinden olan kişilerse, Milli Hükümet tarafından düzenlenen 150’lik kara kara listeye girmişler; vatan haini olarak yurt dışına çıkarılmışlardır.

• İngiliz Muhipleri Cemiyeti – Vikipedi
• Mili Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar – Dr. Fethi Tevetoğlu
• Üçüncü Meşrutiyet – Mahmut Goloğlu