Osmanlı Devletine Teslim Edilmeyen Savaş Gemileri

Trablusgarp ve Balkan Savaşları sonunda Afrika’da ve Rumeli’de önemli toprak kaybına uğrayan Osmanlı Devleti , bu savaşların sonunda güçlü bir donanmaya sahip olmanın önemini bir kez daha anlamıştı.

İttihat ve Terakki Cemiyeti iktidara geldiği dönemde Osmanlı Devleti’nin işe yarar bir donanması yoktu. Uzun kıyı şeridine sahip olan ve denizaşırı topraklara sahip bir devlet açısından bu garip bir durumdu.

Bahriye Nazırı Cemal Paşa, donanma programı ilan etmesine karşılık yetersiz kalan kaynaklar nedeniyle başarılı olamadı. 1910 senesinde Yunanlılar, İtalyanlardan modern zırhlı kruvazör satın alınca güçlü donanma konusu Osmanlı Devletinde tekrar gündeme geldi. Ege Denizinde donanma yarışı başlamıştı.

Osmanlı donanmasının Yunanlılara ve İtalyanlara karşı Çanakkale Boğazında , İstanbul Boğazı’nın Karadeniz girişinde ise Ruslara karşı kontrolü sağlaması için yeni savaş gemilerine ihtiyacı vardı. Bu sebele İngiliz Tersanelerine dretnot siparişi verilmişti.

İngiliz Tersanelerine Sipariş Verilen Savaş Gemileri

Osmanlı Devleti 1911’de İngiliz tersanelerinden son model iki tane dretnot siparişi vermişti. Savaş gemileri, Reşadiye ile biraz daha büyük olan Sultan I. Osman’dı. Her iki gemide İngiliz tersanelerinde yapılmış çok güçlü gemilerdi.

İki gemi ilk başta Brezilya tarafından sipariş edilmişti. Arjantin’le ve Şili’yle donanma yarışında olan Brezilya hükümeti 1910 senesinde Rio de Janeiro adlı dretnot Elswick tersanesinde kızağa oturtuldu.

1913 Temmuz’da Brezilya’nın komşularıyla olan fikir aykırılıklarını gidermesi üzerine geminin satılabileceği açıklandı.

Brezilya’nın satışa çıkardığı gemilere İtalya ve Yunanistan talip oldu. Osmanlı Devleti peşin ödemeyi kabul ederek altı ay içinde Reşadiye’yle beraber teslim alınmak üzere dünyanın en güçlü zırhlısını satın aldıklarını ilan ettiler.

Osmanlı Donanmasına Alınan Gemilerin Parası Nasıl Ödendi?

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerde artan toprak kayıplarını engellemek üzere Osmanlı halkı , 14 Temmuz 1909 günü Donanma Cemiyetini kurmuştur.

Trablusgarp ve Balkan Savaşları sebebiyle zor durumda olan Osmanlı ekonomisi için bu gemilerin maliyeti çok yüksekti.

Bir yandan 1913 senesinde ülkeye gelen Alman askeri heyetinin tavsiye ettiği şekilde orduda  modernizasyon çalışmalarına başlayan Osmanlı Devleti alınacak bu gemilerin maliyetinin Hazinenin karşılayabileceğinden fazlaydı.

Sipariş verilen gemilerin ücreti için bazı mallara ek vergiler getirildi. İmparatorluktaki memurların maaşlarında kesintiler yapıldı. Halkın hep birlikte katkıda bulunması sonucu sipariş verilen gemiler için gerekli kaynak yaratılmıştır.

İngilizler’in Türk Gemilerini Teslim Etmeme Sebebi Nedir?

İngilizler bu gemilerin Osmanlı Devleti için büyük önem taşıdığını biliyorlardı. Modern Osmanlı donanmasının başlangıcı olacaktı aynı zamanda Osmanlı Devleti , Ege’de ve Karadeniz’de boy gösterebilecekti.

İngiltere kabinesi , Alman askeri heyetininin Osmanlı kara ordusundaki faaliyetlerini yakinen takip ediyordu. Avrupa’da oluşan savaş bunalımı , yeni inşa edilmiş Türk gemilerine hem İngiltere’de hem de Almanya’da büyük önem kazandırmıştı. Yeni inşa edilen bu gemiler diğer gemilerden üstündüler ve bazı bakımından diğer gemileri önemsiz kılıyorlardı.

Avrupa’da savaşın kısa sürmesi durumunda İngilizlerin yeni gemi inşa etme vakitleride yoktu. Alman donanmasının İngiliz donanmasını savaş gemisi bakımından yakalaması an meselesiydi.

Osmanlı Devleti için üretilen savaş gemilerinin İngiliz donanmasına katılması büyük güç sağlayacaktı. Dretnotların Osmanlı Devletine teslim edilecek olması durumunda Almanların eline geçmesi tehlikeside vardı. Böyle bir durumda İngiltere aleyhine güç dengeleri kesinlikle değişicekti.

İngiltere’de savaş bunalımı için önleyici tedbirler alınırken iki Türk savaş gemisine de Kraliyet Donanması tarafından el konulması sorunu ortaya çıkmış oldu.

Osmanlı Savaş Gemilerine İngilizlerin El Koyma Kararı

1911 senesinde İngiliz Deniz Kuvvetleri Bakanı olan Winston Churchill , 1912’de kabul edilen savaş planlarını yürürlüğe koymak için harekete geçmiştir.

Savaş çıkması durumunda İngiliz tersanelerinde yapılmış olan bütün gemilere el konması öngörülüyordu. 1914’de savaş başladığında İngiliz tersanelerinde Hollanda ,Türkiye, Şili , Yunanistan ve Brezilya için gemiler yapılmaktaydı.

Churchill’in ortaya çıkardığı Osmanlı gemilerine el konulması sorunu İngiliz yetkililer tarafından kabul edilmemişti. İngiliz Amiral Moore , Churchill’in planını inceleyip Türk gemilerine el koymanın hukuki ve idari dayanağının olmadığını belirtmişti.

İngiliz Dışişleri Bakanlığı avukatı , savaş durumunda milli çıkarların hukuki haklardan önce geldiğini ama İngiltere Devleti savaşta olmadığı için, yabancıların mülkiyetinde olan gemilere el konmasının yasal dayanağı olmadığını söylemişti. Bu gemilere İngilizlerin ihtiyacı olması durumunda Osmanlı Devleti’ni satmaya ikna edebilirlerdi.

İngiliz Kabinesinde yapılan görüşmeler el koyma kararının yasal olmadığını ama çıkarların bunun önüne geçtiği için kabul edildiği söylendi.

Yapılan toplantıda gemilerinin savaşta Almanya’ya karşı kullanılmak üzere İngiliz Donanmasınca satın alındığını duyurdu.

Osmanlı Büyükelçisi Tevfik Paşa Dışişleri Bakanlığına giderek açıklama istedi. Kendisine savaş gemilerine bir süre için el konduğu bildirilmişti.

İngilizler, İngiliz Büyükelçiliğine telgraf çekerek gemileri satın almak istediğini bildirdi. Türkiye’nin mali kayıplarının giderileceği bildiridi.

İngilizlerin El Koyduğu Gemilerin Akıbeti Hakkında

Rauf Orbay ve yanındaki heyet Temmuz ayı sonunda İngiltere’ye gemileri teslim almak için varmıştı. 2 Ağustos’ta devir teslim yapılacak ve İstanbul’a yola çıkılacaktı.

Türk mürettebatının gemiye çıkmasını engellemek amacıyla İngiliz piyade bölüğü tersaneye yollandı. İngiltere Reşadiye gemisinin adını Erin olarak, Sultan 1. Osman’nın adı Agincourt olarak değiştirilip İngiliz donamasına katıldılar.

Agincourt savaş gemisinin silahlarının iyi çalışmadığı ortaya çıkınca tersaneye çekildi. Erin ise İngilizler tarafından 1. Dünya Savaşında bize karşı kullanıldı. 1.Dünya Savaşında fayda sağlayamayınca Erin savaş gemiside tersaneye çekilip ileride satıldı.

Osmanlı Devleti’nin El Konulan Gemileri İçin Tepkileri

İngilizlerin, Osmanlı Devleti’ne ait gemilere el koyması İstanbul’da tepki ile karşılanmıştır. Churchill’in bu davranışının Osmanlı Devletini Almanya ile ittifaka götüreceği biliniyordu.

Osmanlı Devleti gemilere el konulduğu zaman ittifak devletleri ile anlaşmıştı. Yaklaşan Dünya Savaşında Avrupalı Devletler ittifak kurmaya başlamışlardı.

Bu savaşta Osmanlı Devleti Almanya ve Avusturya-Macaristan ittifakı içinde yer alacak ve 1. Dünya Savaşına katılacaktı. İngilizler teslim etmedikleri gemileri Osmanlı Devleti’ne karşı savaş döneminde kullanacaklardı.