1. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışı

19. Yüzyılın sonlarında Avrupa devletleri arasında ittifak cepheleri oluşmaya başlamıştı. 1908’den sonraki zamanlarda, önce İtalya’ya, daha sonra Balkan güçlerine karşı yürütülen savaşlar Osmanlı İmparatorluğu için felaket olmuştu.

2. Balkan Savaşı sırasında iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki Cemiyeti, büyük devletlerden birinin desteğini almadan ayakta kalabileceğine inanmıyordu.

Bu nedenle, 1. Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı Devleti kendine bir ittifak sağlamalıydı.

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin İttifak Arayışı

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin en önem verdiği durum acil şekilde güçlü bir Avrupalı müttefik bulma konusuydu. Yönetim, Avrupalı devletlerin yani, İngiltere, Fransa ya da Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’nun daha çok toprak kaybetmesini engelleyebileceğine inanıyordu.

Böyle bir ittifak bulunursa Rusya’ya karşı güvence sağlanabilir ve diğer devletlere karşı kendini savunabilirdi.

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin yönetimi güçlü bir devletin ittifakını sağlama çalışmalarına başlamışlardı. Buna göre;

• Enver Paşa Almanya ile
• Bahriye Nazırı Cemal Paşa Fransa ile
• Maliye Nazırı Cavid Bey İngiltere ile
• Dahiliye Nazırı Talat Paşa Rusya ile ittifak arayışlarına başlamışlardır.

İngiltere ile Yapılmaya Çalışılan İttifak Görüşmeleri

Maliye Nazırı Cavid Bey, İngiltere’ye çoktan başvurmuştu. İngiltere ile bu temas 1911’de , Trablusgarp Savaşı başladığı sırada yapılmıştı.

İngilizler adına bu isteğe olumlu bakan tek kişi İngiliz kabine üyesi Churchill olmuştu. İngiltere ile ittifak arayışı aslında başından itibaren kocaman bir hayaldi.

İngilizlerin Mısır’ı işgal etmesine duyulan nefret duygusu ve İngiliz yöneticilerin hor gören tutumları nedeniyle ittifak arayışı sağlanamıştır İngilizlerle.

İngilizler izledikleri tarafsızlık politikası sebebiyle ittifak kapılarını kapatmıştır Osmanlı İmparatorluğuna.

İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında bir ittifakın sağlanmasına en çok itiraz eden devlet Rusya idi. Türk-İngiliz işbirliği en çok Rusya’ya zarar verirdi.

İngiltere’nin Osmanlı Devleti ile İttifaka girmesi halinde Rusya’nın savaştan yenik çıkma ihtimali vardı.

Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’de ve Ege Adalarında donanmasını kuvvetlendirmek için sipariş vermiş olduğu dretnotları İngilizler teslim etmeyerek olumsuz yanıt vermişlerdi.

Osmanlı Devleti’nin parasını önceden ödemiş olduğu Reşadiye ve Sultan Osman gemilerine İngilizlerin el koyması Osmanlı kamuoyunda tepki ile karşılanmıştır.

İki gemi Osmanlı Devletine teslim edilmiş olsaydı Ege ve Akdeniz’de Osmanlı Donanması üstünlük elde etmiş olacaktı. İngiltere’nin bu politikası Osmanlı Devleti’ni Almanya ile ittifak yapılmasına itmiştir.

Fransa İle Yapılmaya Çalışılan İttifak Görüşmeleri

Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkan Savaşlarından yenik çıkması sonucu Jön Türk liderlerini ittifak arayışlarına yöneltmiştir.

İngilizler nezdinde yapılan görüşmelerin olumsuz sonuçlanması üzerine, Osmanlı Devleti Fransa ile ittifak yapmayı deneme yoluna girmiştir.

Bahriye Nazırı Cemal Paşa’nın kurmuş olduğu Fransa-Türkiye Dostluk Cemiyeti ve aynı zaman da Fransa’ya yapılan seyahat ile ittifak sağlanmaya çalışılmıştır.

Diğer büyük devletlere göre Fransa’nın Osmanlı Devleti’nde daha önemli menfaatleri bulunmaktaydı. Fransız şirketleri Osmanlı Devleti’nin bir çok bölgesinde sanayi ve endüstrinin yanı sıra bankacılık ve finansal faaliyetler açısından da Fransa, Osmanlı İmparatorluğu ile karmaşık ilişkilere sahipti.

Balkan Savaşlarında Osmanlı Devleti’nin yenilmesi üzerine Fransız Devlet adamları İmparatorluğun  yıkılma tehlikesini görmüşlerdir.

Almanların Doğu’ya yayılmak istemeleri , diğer yandan Balkanlardaki gelişmeler , Fransa’yı bazı tedbirler almaya sevk etmiştir.

İttihatçı liderler arasında Fransız taraftarlığı ile dikkat çeken Cemal Paşa , Fransa’nın ittifakını sağlamak amacıyla yoğun çalışmalar içinde bulunmuştur.

İtilaf Devletlerinin kendi içlerindeki çıkar çatışmaları onun bu girişimini etkisiz kılmıştır. Cemal Paşa’nın Fransa ile devam müzakerelerinden sonuç alınmayacağının anlaşılması üzerine Almanlarla olan görüşmeler hızlandırılmıştır.

Rusya ile Yapılmaya Çalışılan İttifak Görüşmeleri

Rusya’ya göre Osmanlı Devleti savaş öncesinde tarafsızlığını sürdürmeliydi. Rusların esas amacı Osmanlı Devleti’nin herhangi bir devlet ile ittifakını engellemekti.

Ruslar Osmanlı Devleti’nin olası ittifakını engellemek üzere politika geliştirmişlerdi. Osmanlı Devleti’nin tarafsızlığını bitirmesi demek Rusya için daha geniş cephelere yayılmak ve daha fazla askeri sorumluluk demekti .

Rusya meseleye, İstanbul ve Boğazlar üzerinde egemenlik kurmak amacıyla bakıyordu. İtilaf Devletleri yanında yer alan Rusya için Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devleti’nin Almanya ile ittifak kurması son derece tehlikeliydi.

Osmanlı Devleti mutlak surette tarafsızlığını devam ettirmeliydi. Osmanlı Devleti’nin Almanya ve Avusturya ile beraber ittifak kurması Rusya açısından para , zaman ve insan kaybı demekti.

Rusya’nın izlediği bu politika sonucu Rusya ile Osmanlı Devleti arasında bir ittifak yapılması mümkün olmamıştır. Osmanlı Devleti’nin Rusya ile ittifak çabalarına Rus Dışişleri Bakanlığı şiddetle karşı çıkmıştır.

Almanya ile Yapılmaya Çalışılan İttifak Görüşmeleri

Siyasi birliğini 1871 yılında sağlayan Almanya Dünya sahnesinde gözükmeye başlamıştı. Almanya Bismarck önderliğinde Avrupa’da söz sahibi olmaya başlamıştı.

Almanya hızla sanayisini büyütürken diğer yanda askeri bakımdan da güçlenmeye başlamıştı. İngiltere’nin Osmanlı Devleti’ne karşı sürdürdüğü siyaset tepki ile karşılanıyordu.

Osmanlı Devleti , Avrupa’da söz sahibi olan Almanya ile yakınlaşmaya başlamıştı.

Osmanlı Devletinin zengin kaynaklara sahip olması hammadde arayışında olan Almanya için çok önemliydi. Aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin İngiltere, Fransa ve Rusya’ya karşı düşmanlığı artmış olması iki devletin yakınlaşmasında etkili olmuştur.

1. Dünya Savaşına giden süreçte iki devlet karşılıklı çıkarlar içinde işbirliği halinde olmuşlardır.

İngiltere’nin Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçmesi ve Osmanlı topraklarını itilaf devletleri ile paylaşılması konusunda birleşmeleri Almanya ile görüşmeleri hızlandırmıştır.

Almanya ile Osmanlı Devleti’ni bir araya getiren etken Rusya’nın güçlenmesinde duyulan korkudur. Rus ekonomisi ve nüfusu hızla büyümeye devam ediyordu.

Aynı zamanda Rusya Osmanlı Boğazları’nı zorla ele geçirmek amacıyla gemi sayısında hızlı artış sağlıyordu.

Avrupa’da savaş bunalımının ortaya çıkmasından dolayı , Almanya Türkiye’nin bir müttefik olabileceğini değerlendirmiş ve görüşmelerin başlamasına izin vermiştir.

Gizlice yürütülen görüşmelerde taraflar arasında çalışmalar başlamıştı.

Almanya , Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya karşı harekete geçeceğinden emin olmadan ittifak antlaşması yapmak istemiyordu. Gizli yürütülen görüşmeler 2 Ağustos 1914 yılında tamamlanmıştır.

Antlaşmanın 4. maddesine göre “Almanya , Osmanlı topraklarını , tehdit edildiği takdirde gerekirse silahla savunma yükümlülüğünü almıştır” Almanların bu yükümlülüğü 31 Aralık 1918’de sona erecekti.

Osmanlı İmparatorluğu’da, Sırbistan ile Avusturya-Macaristan arasındaki çatışmada tarafsız olacağının sözünü veriyordu.

Antlaşmanın imzalanmasının ertesi günü İstanbul Hükümeti seferberlik ilan etmiş ve çıkacak bir çatışmada tarafsız kalacağını bildirmiştir.

KAYNAKÇA

• David Fromkin Barışa Son Veren Barış
• Sean McMeekın Osmanlı’da Son Fasıl  
• Eray BAYRAMOL Rus Diplomatik Belgelerine Göre Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devleti’nin İttifak Devletlerine Katılışı