Erzurum Kongresi ve Türk Milletinin Dönüm Noktası

Amasya Kongresinden sonra Mustafa Kemal ve arkadaşları Erzurum Kongresi için yola çıkmışlardır. Diğer kongrelerde de gördüğümüz gibi Erzurum Kongreside Doğu İllerinden gelen temsilciler ile toplanacaktır.

Burada bir noktayı önemle bilmemiz gerekir. Erzurum Kongreside  diğer kongreler gibi her görüşe sahip kişilerle toplanmıştır.

İşte bu bizlere Kurtuluş Savaşının başlangıcında Mustafa Kemal’in öncelikle demokratik düzen aradığının işaretidir.

Meclis açılması bunun ispatıdır. Bazı yazılarda Atatürk’ün o dönem askeri cunta ile İstanbul hükümetine karşı geldiğini okuyoruz.

Erzurum Kongresine bakınca Mustafa Kemal’in amacının öncelikle demokratik bir oluşum ve güçlü bir meclis olduğunu görmekteyiz.

Erzurum Kongresi Tarihi ve Önemi Nedir?

Mustafa Kemal ve arkadaşları 3 Temmuzda Erzurum’a Kongre düzenlemek için gelirler. Kendilerini Kolordu Komutanı olan Kazım Karabekir Paşa Ilıca İlçesinde karşılamıştır.

O tarihte Kazım Karabekir Paşa’nın Kolordusu 13.000 kişilik bir kuvvete sahiptir. Erzurum Kongresi için ilk kararlaştırılan tarih 10 Temmuz 1919’dur.

10 Temmuz tarihinin özelliğine bakınca Rumi takvime göre II.Meşrutiyetin ilanına denk geldiğini görürüz.

10 Temmuzda toplanamayan kongrenin tarihi 23 Temmuz’a ertelenmiştir. Erzurum Kongresi 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında gerçekleşmiştir.

23 Temmuz 1919 tarihide miladi takvime göre II. Meşrutiyetin ilan edildiği gün olması açısından anlamlıdır.

Erzurum Kongresi Neden 23 Temmuz da Toplandı?

10 Temmuzda toplanması belirlenen kongrenin gecikmesinin sebebi delegelerin Erzurum’a ulaşamamalarıdır.

Delegelerin gecikmesi sebebi bir ertelemeye gidilmesine neden olmuştur. Bu yüzden Erzurum Kongresi tarihi 23 Temmuz 1919’da toplanmıştır.

Erzurum Kongresinin Toplanma Amacı Nedir?

Erzurum Kongresinin toplanma sebebini Rusya’da ortaya çıkan gelişmelere bakmadan anlayamayız. I.Dünya Savaşında Osmanlı Devletinin Çanakkale zaferi sonucu Rusya’ya yeterli yardım gidememişti.

Bunun üzerine Rusya’da ekonomik çöküş sonrası iktidar sahipleri savaştan çekildiklerini ilan ettiler. Brest-Litovsk antlaşması ile Osmanlı Devletine Kars , Ardahan ve Batum geri verilmiştir.

İtilaf devletleri savaşın sonunda bu antlaşmayı tanımadıklarını söylemişler, Osmanlı Devleti ile yapılan Mondros Ateşkes Antlaşmasının 24. maddesine göre Doğu İllerinde bir karışıklık çıkması halinde bu İllerin işgal edilebileceği belirtilmiştir.

İtilaf Devletlerinin amacı Doğu Anadolu Bölgesinde Ermenistan Devleti kurmaktı. Erzurum Kongresi bu bölgenin Türk yurdu olarak kalmasını sağlamaktı.

Kongrenin En önemli amacı bölgede planlanan Ermenistan Devleti fikrine karşı oluşudur. Bölgesel bir kongredir (alınacak kararlar ise ulusal olacaktır).

Erzurum Kongresinde Alınan Kararlar Nelerdir?

23 Temmuz’da açılan Erzurum Kongresi kararları şöyledir;

• Vatan bir bütündür ve bölünemez. Doğu Anadolu birbirinden ve Osmanlı Devletinden ayrılmayacak bir bütündür. Antlaşmanın imzalandığı günkü sınırlar içinde yaşayanların büyük çoğunluğu Müslümandır, kesinlikle bölünemez.
• Her türlü işgal ve müdahaleye karşı millet hep beraber savunmaya geçecektir.
• İstanbul Hükümeti baskı sonucunda Doğu Anadolu’yu terk etme durumunda kalacak olursa, geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu Hükümetin üyeleri Milli Kongre tarafından seçilecektir. Eğer kongre toplanmamış ise seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.
• Milli Kuvvetleri etkili ve hakim kılmak gereklidir.
• Hristiyan azınlığa siyasi haklarımızı ve toplumsal hayatımızı etkileyecek yeni ayrıcalıklar verilmeyecektir. Ama önceki haklarına karşıda saygılı olunacaktır.
• Manda ve himaye yöntemi kabul edilemez.
• Seçimler en kısa zamanda yapılmalı ve Mebusan Meclisi toplanmalıdır.
• Bu kongrede Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur.
• Milli İrade Padişah ve Halifeyi kurtaracaktır.
• 

Erzurum Kongresi Ulusal Bir Kongre midir?

Erzurum Kongresi toplanması açısından bölgesel bir kongredir. Buna karşın alınan kararların niteliği bakımından ulusal bir kongre olmuştur. Sivas Kongresinin bir hazırlığı olarak görülmektedir.

Erzurum Kongresinde Alınan Bölgesel Kararlar

Erzurum Kongresi bölgesel bir kongre olmasına karşın alınan kararlar açısından ulusal bir kongre havasında geçmiştir.

Buna rağmen Erzurum Kongresinde alınan bazı kararlar ise bölgesel niteliktedir bunlar;

• Doğu Anadoludaki cemiyetler Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti olarak birleştirilmesi kararlaştırılmıştır.
• Doğu Anadolu’dan göç edilmemesi sağlanacak bu yolla Ermenilerin devlet idealleri engellenebilecekti.
• Hükümet baskı sonucu Doğu Anadolu’yu terk etmeye zorlanırsa bu bölgede geçici bir yönetim sağlanacaktı.

Erzurum Kongresinde Vurgulanan Görüş Nedir?

Erzurum Kongresi yukarıda da belirttiğimiz gibi bölgesel bir kongredir. Ama aldığı kararlar açısından tüm yurdu etkileyeceği için ulusal bir kimliğe sahiptir.

Bu kararlarda vurgu yapılan en önemli görüş “Ulusal Sınırlar İçinde Vatan Bir Bütündür Bölünemez” 

Erzurum Kongresinin Başkanı Kimdir?

Erzurum Kongresi’nin başkanlığına kongreye katılan delegelerin oy çokluğu ile Mustafa Kemal seçilmiştir.

Bu Mustafa Kemal’in ilk defa sivil olarak görev yaptığı bir kongredir. Mustafa Kemal’in kongrede temsil edilmesi için Cevat Dursunoğlu istifa etmiştir.

Böylece Mustafa Kemal’in Delege seçilmesini sağlamıştır. Mustafa Kemal kongre öncesinde askerlik mesleğinden istifa ettiğini bildirmiştir.

Erzurum Kongresi Hangi Cemiyet Tarafından Toplanmıştır?

Erzurum Kongresi Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından toplanmıştır. Mustafa Kemal’in ulusal bir kongre isteğine Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti bölgesel yaklaşmıştır.

Erzurum Kongresine Delege Göndermeyen İller

Erzurum Kongresi 56 delegenin katılımı ile yapılmıştır. Elazığ ,Diyarbakır ve Mardin delegelerinin kongreye katılamadıkları bilinmektedir. Erzurum Kongresine 5 il ve 20 İlçeden toplam 56 delege katılmıştır.

Erzurum Kongresinden Sonra Hangi Kongre Toplanmıştır?

Erzurum Kongresi sonrası Toplanan Sivas Kongresi 4 Eylül 1919’da başlar ve 11 Eylül 1919’da sonuçlanır.

Amasya Genelgesi’nde karar alınan Sivas kongresi Mustafa Kemal ve arkadaşlarının 3 hafta Erzurum’da kalması sonucu ileri bir tarihte toplanmıştır.